[Karty] Historia bankomatu
Mariusz A. Jasiński
karty@listy.icm.edu.pl
Tue, 21 Oct 2003 11:47:24 +0200
Historia bankomatu
Historia urządzenia zwanego po polsku bankomatem, a po angielsku po prostu ATM (Automated Teller Machine), jest niepodzielnie związana z kartą płatniczą. To kolejne etapy rozwoju kart wpłynęły na powstanie i późniejsze przemiany tego urządzenia. Także dziś, obserwując powolne przechodzenie od kart z paskiem magnetycznym ku kartom chipowym, możemy być pewni, że wymusi to także zmiany w konstrukcji bankomatów.
Prehistoria
Pierwszym twórcą idei bankomatu był Luther George Simjian, znany amerykański wynalazca. Poza wieloma innymi wynalazkami stworzył on także elektro-machaniczne urządzenie, pozwalające na automatyczne dokonywanie operacji finansowych. W sumie zarejestrował on 20 patentów związanych z budową urządzenia o nazwie Bankmatic. Udało mu się nawet przekonać The National City Bank of New York, dzisiejszy Citibank, by wypróbował przydatność nowego urządzania. Jednak po 6 miesięcznym teście bank stwierdził, że nie widzi zapotrzebowania na tego rodzaju nowinki techniczne. W ten sposób idea bankomatu pojawiła się i zgasła prawie w tym samym momencie, 10 lat przed pojawieniem się pierwszych nowoczesnych kart płatniczych.
W latach 50-tych rozpoczyna się poważny rozwój kart płatniczych. Poza kartami Dinners Club pojawiają się na rynku produkty American Express oraz protoplastki kart Visa i Mastercard. Są one jednak wykorzystywane do płatności za towary i usługi lub pobierania pieniędzy w okienkach bankowych.
Pojawiają się także pierwsze urządzenia wykonujące automatycznie niektóre czynności bankowe. W roku 1960 National City Bank of New York zainstalował w kilku swoich oddziałach w Nowym Jorku urządzenie nazywane Bankograph, służące do automatycznego opłacania rachunków bez udziału kasjera.
W roku 1967 w Londynie Barclays Bank zainstalował pierwsze urządzenie wydające gotówkę (cash dispenser), stworzone przez firmę De La Rue Instruments. Automat o nazwie De La Rue Automatic Cash System (DACS) zamieniał na banknoty 10-funtowe specjalne kupony otrzymane w kasie banku. W 1968 roku kupony zostały zastąpione przez plastikowe karty.
Idea odrodzona
Pomysł na bankomat w jego obecnym kształcie, zrodził się w 1968 roku w głowie Dona Wetzel´a, gdy stał on w kolejce do okienka bankowego w Dallas. W tym czasie był on wiceprezesem do spraw nowych produktów w firmie Docutel. Docutel w tamtym okresie produkował automatyczne urządzenia do przenoszenia bagażu. Po przeprowadzeniu szczegółowych analiz, firma zdecydowała się wdrożyć pomysł Wetzel´a i stworzyć "automatycznego kasjera" (automatic teller), jak go wtedy nazwano.
Pomysł był realizowany w Docutel´u przez Wetzel´a oraz inżyniera mechanika Toma Barnes´a i elektryka Georgea Chastain´a. W roku 1969 został stworzony działający prototyp, a w roku 1973 wszyscy trzej zarejestrowali patent na konstrukcję bankomatu.
Pierwszy bankomat skonstruowany przez Docutel zainstalowano w Nowym Jorku w Chemical Bank. Oto jak Wetzel opisuje to w wywiadzie udzielonym w 1995 roku, z okazji wystawy, na której wśród eksponatów znalazły się także pierwsze modele bankomatów: "Bankomat nie został umieszczony wewnątrz oddziału, tylko na zewnątrz, na ścianie budynku. Umieścili specjalny daszek, który miał go chronić przed deszczem i wpływem czynników atmosferycznych. Niestety umieścili go zbyt wysoko i deszcz dosięgał urządzenia. Raz woda dostała się do środka i musieliśmy dokonać poważnej naprawy.(…) To był tylko dystrybutor z gotówką, a nie w pełni funkcjonalny bankomat."
Chemical Bank tak reklamował w prasie pojawienie się pierwszego bankomatu "3 września1969 roku drzwi naszego oddziału zostaną otwarte o godzinie 9 i już nigdy więcej nie zostaną zamknięte".
Bankomat Wetzela jako pierwszy wykorzystywał plastikowe karty z paskiem magnetycznym. Umożliwiał tylko i wyłącznie podbieranie gotówki, nie pozwalał natomiast na dokonywanie przelewów pomiędzy rachunkami oraz składanie depozytów. Ponieważ działał w systemie off-line, bank początkowo wydawał odpowiednie karty tylko najlepszym klientom. Chronił się w ten sposób przed możliwością dokonania przez klientów debetu na rachunku.
Kolejna generacja urządzeń
W roku 1971 Docutel stworzył pierwszy w pełni funkcjonalny bankomat o nazwie Total Teller. W tym samym czasie sprzedaż bankomatów rozpoczęły także Diebold w USA i Fujitsu w Japonii. W 1973 roku było w Stanach Zjednoczonych zainstalowanych już 2.000 tych urządzeń, wyprodukowanych głównie przez Docutel i Diebold. Koszt jednego wynosił około $30.000. Bankomaty były chętnie instalowane, ponieważ pozwalały znacznie ograniczyć koszty funkcjonowania banków oraz zapewniały klientom dostęp do gotówki przez całą dobę.
W 1972 roku na kartach płatniczych BankAmericard, poprzedniczkach systemu Visa, pojawia się pasek magnetyczny. Od 1973 roku powstają także pierwsze automatyczne systemy autoryzacji kart.
W 1974 roku zostaje przedstawiony pierwszy bankomat działający w trybie on-line. Pojawianie się tego rodzaju bankomatów pozwala bankom na powszechne wydawanie kart bankomatowych. Korzystając bowiem z bankomatów podłączonych bezpośrednio do systemu banku, klient nie może pobrać z konta większej kwoty pieniędzy, niż ta, która się na nim znajduje. Stworzenie systemów on-line zwiększyło także bezpieczeństwo korzystania z kart, bowiem w systemach off-line kod PIN był przechowywany na pasku magnetycznym karty.
W połowie lat 70-tych banki, poprzez odpowiednie systemy opłat, zachęcają klientów do korzystania z bankomatów zamiast z okienek w placówkach. W tym czasie klienci mogą korzystać tylko z bankomatów własnego banku. Gdy podróżują do innego miasta, w którym ich bank nie ma oddziału, nie mogą skorzystać ze swojej karty.
Sieci się łączą
Na początku lat 80-tych banki zaczynają dostrzegać konieczność zapewnienia klientom dostępu do bankomatów na terenie całych Stanów Zjednoczonych. W ten sposób powstają pierwsze porozumienia pozwalające na wzajemne korzystanie przez klientów z bankomatów jego sygnatariuszy. W ramach porozumień banki płaciły sobie nawzajem niewielką opłatę za każdą dokonaną transakcję oraz opłatę roczną, która stanowiła część kosztów funkcjonowania sieci bankomatów.
W połowie lat 80-tych banki wprowadzają do swoich cenników opłaty za korzystanie z bankomatów innych banków. Okazuje się bowiem, że czasami klienci wolą skorzystać z cudzego bankomatu, nawet kosztem dodatkowej opłaty.
W tym samym czasie powstają, poprzez integrację, dwie największe amerykańskie sieci bankomatów: Plus, powiązany z Visa oraz Cirrus, zarządzany przez MasterCard. W Polsce w tym czasie pojawia się pierwszy bankomat uruchomiony w III oddziale banku Polska Kasa Opieki S.A (Pekao S.A.). Bank wydał również pierwsze w naszym kraju karty bankomatowe.
Ekspansja bankomatów nad Wisłą
Lata 90-te to dalszy okres rozwoju sieci bankomatów oraz samych urządzeń. Spadają także ceny bankomatów, które coraz częściej budowane są w architekturze komputerów osobistych.
W naszym kraju pojawiają się pierwsze sieci bankomatów budowane przez banki. Początkowo, ze względów ekonomicznych, powstają sieci bankomatów off-line. Największą z takich sieci jest sieć bankomatów banku PKO BP, akceptujących karty PKO EKSPRESS. W ciągu kilku lat banki zawarły szereg porozumień, które umożliwiały korzystanie z kart bankomatowych wydanych przez jeden bank także w urządzeniach innych banków. Banki powoli wprowadzały także możliwość korzystania w swoich bankomatach z kart międzynarodowych Visa i Mastercard.
W 1996 roku w USA największe sieci Plus i Cirrus zgodziły się na pobieranie przez swoje banki członkowskie opłat dodatkowych w ramach swojej sieci. Od tego czasu dość znacznie wzrosła w USA średnia wysokość opłaty pobieranej za wypłaty z bankomatów. Obecnie wynosi ona $1,45.
Na koniec 2001 roku w Stanach Zjednoczonych było zainstalowanych 324 tysiące bankomatów. Na dzień dzisiejszy w Polsce funkcjonuje 7.100 tego typu urządzeń.
Czy znikną oddziały banków?
Obecnie bankomaty budowane są w sposób analogiczny, jak komputery osobiste. Coraz więcej bankomatów pracuje także w systemie operacyjnym Windows. Najnowsze urządzenia nie tylko pozwalają na dokonywanie wypłat i składanie depozytów, ale umożliwiają także dokonywanie przelewów, zmianę kodu PIN, czy też doładowanie telefonicznych kart pre-paid. Posiadają także nowoczesne kolorowe wyświetlacze, na których coraz częściej pojawiają się reklamy. Również bezpieczeństwo bankomatów znacznie wzrosło. Ich najnowsze modele posiadają wbudowane kamery, rejestrujące osoby korzystające z tego urządzenia. Z bankomatów mogą pobierać pieniądze także osoby niewidome, bowiem najnowsze urządzenia pozwalają na komunikowanie się z klientem przy użyciu głosu.
Czy jednak bankomaty zastąpią nam bankowe oddziały? Zapewne stanie się tak w przyszłości, jednak część placówek bankowych na pewno pozostanie, bowiem zawsze znajdą się klienci, którzy preferują osobisty kontakt z bankiem. Istnieją także takie produkty bankowe, których sprzedaż poprzez bankomat może być nieefektywna lub jest po prostu niemożliwa.
Wydaje się jednak, ze same bankomaty nie ulegną w najbliższym czasie rewolucyjnym zmianom. Moim zdaniem większość z funkcjonalności obecnych oddziałów bankowych przejmą nie bankomaty, a internetowe kanały dostępu do usług bankowych. Bankomaty pozostaną natomiast narzędziem do dokonywania wpłat i wypłat gotówki.
Data: 2003-10-20 17:17:41 Karol Żwiruk
http://kartyonline.net