[KREDYT] Kiedy odsetki, kiedy kara umowna

[Piotr J. Ochwal]

Swoboda stron w granicach przepisów  17.10.03 Nr 243
Rzepa

Odsetki tylko od niezapłaconej należności

|--------------------------------------------------------------------------|
| ART. 481 KODEKSU  CYWILNEGO                                              |
|                                                                          |
| § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia  pieniężnego, |
| wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby  nie poniósł |
| żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem  okoliczności, za  |
| które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.                              |
|                                                                          |
| § 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry  oznaczona,      |
| należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest             |
| oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może   |
| żądać odsetek za opóźnienie według tej stopy.                            |
|                                                                          |
|--------------------------------------------------------------------------|



Sankcją za opóźnienia w spełnieniu świadczenia niepieniężnego, np.
wykonania robót budowlanych, może być kara umowna. Natomiast w razie
opóźnienia  w spełnieniu świadczenia pieniężnego, np. zapłaty za wykonaną
usługę czy  dostarczony towar, wierzycielowi należą się odsetki za zwłokę.
Dlatego Sąd  Najwyższy uznał, że strony nie mogą ustalić w umowie na
wypadek opóźnienia w  zapłacie takiej należności, która miałaby
jednocześnie cechy odsetek oraz kary  umownej.

Wyrok dotyczy sporu między przedsiębiorcą Krzysztofem K., wykonującym w
ramach działalności gospodarczej usługi budowlane, a siecią supermarketów
spółka  z o.o. W 1997 r. doszło do zawarcia między nimi umowy o roboty
budowlane.  Wartość należności wynikających z tej umowy wynosiła łącznie
ok. 3,5 mln zł. W  umowie zastrzeżono m.in., że w razie opóźnienia w
wykonaniu robót supermarketom  należy się od przedsiębiorcy kara umowna w
wysokości 1 tys. zł za dzień zwłoki.  Natomiast na wypadek opóźnienia w
zapłacie należności za wykonane roboty  supermarkety miały zapłacić
wykonawcy - jak to określono - odsetki karne  wynoszące 0,2 proc. wartości
całego kontraktu za każdy dzień zwłoki.

Ostatnia faktura za wykonanie tych robót została wystawiona przez
przedsiębiorcę w kwietniu 1998 r. Opiewała na ponad 260 tys. zł. Inwestor
zgłosił zastrzeżenia do jej prawidłowości. Strony 6 maja 1998 r. podpisały
porozumienie, na mocy którego wykonawca miał przedstawić kosztorys
powykonawczy.  Inwestor zobowiązał się, że w ciągu 14 dni zweryfikuje ten
kosztorys i wypowie  się w kwestii prawidłowości faktury. Ustalono, że do
tego czasu zapłata zostanie  wstrzymana i nie będą stosowane postanowienia
umowy co do odsetek. Inwestor w  wyznaczonym terminie nie zweryfikował
kosztorysu. Przedsiębiorca odstąpił od  porozumienia. Inwestor zapłacił
fakturę z opóźnieniem, 24 lipca 1998 r.

W pozwie skierowanym do sądu wykonawca domagał się odsetek za zwłokę za
okres  od 5 maja do 24 lipca 1998 r. w wysokości 545 tys. zł, wyliczonych
wedle stopy  0,2 proc. od wartości całego kontraktu za każdy dzień zwłoki.
Sąd w nakazie  zapłaty uwzględnił to roszczenie. W wyniku rozpoznania
sprawy wskutek sprzeciwu  inwestora przyjął, że był on w zwłoce od 17
czerwca do 24 lipca 1998 r. Uznał,  iż odsetki mogą być ustalone w umowie w
wysokości innej, wyższej, niż ustawowe.  Skoro jednak przysługują one
wierzycielowi w razie opóźnienia w spełnieniu  świadczenia pieniężnego (w
zapłacie należności w pieniądzu), mogą być wyliczone  tylko od tej
zaległości. Sąd za każdy dzień zwłoki przyznał odsetki w wysokości  0,2
proc. niezapłaconej faktury, a nie wartości całego kontraktu. Dało to kwotę
poniżej 3 tys. zł.

Sąd II instancji skorygował kwotę odsetek należnych wykonawcy, ale także
przyjął, iż ich wysokość (0,2 proc. za każdy dzień zwłoki) można liczyć
tylko od  należnej, a niezapłaconej kwoty, nie zaś od wartości całego
kontraktu.

W kasacji wykonawca zarzucał naruszenie art. 481 kodeksu cywilnego przez
jego  niewłaściwą interpretację, a także przepisów proceduralnych.

Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października oddalił kasację, uznając tym samym
wyrok II instancji za prawidłowy. Sędzia Hubert Wrzeszcz przypomniał
fundamentalną zasadę, że odsetki, w myśl art. 481 k.c., należą się w razie
opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Natomiast kara umowna
dotyczy  świadczenia niepieniężnego. Nie można przyjąć instytucji łączącej
cechy odsetek  za zwłokę i kary umownej. Podstawą zatem, od której liczy
się odsetki za zwłokę,  jest kwota niezapłaconej w terminie należności
(sygn. II CK 120/02).

Izabela Lewandowska