[Karty] Re: Wolna konkurencja na rynku kart płatni czych?

[Piotr J. Ochwal]

Piotr Stankiewicz wrote:
>> http://kartyonline.pl/niusy.php?id=1634
> "Brak autoryzacji.

a ja dostałem STIP-a :P

Wolna konkurencja na rynku kart płatniczych?

Supermarket News 2005-04-05

W Polsce mamy jedne z najwyższych prowizji na świecie od płatności kartami płatniczymi, zarówno kredytowymi jak i debetowymi. Przykładowo koszty płatności kartami debetowymi ponoszone przez duże sieci handlowe w Polsce wynoszą ok. 1,8 proc., podczas gdy we Francji ok. 0,4 proc., a w Wielkiej Brytanii ok. 0,2 proc.

Dla mniejszych sklepów ta dysproporcja jest jeszcze większa i wynosi 3-4 proc., podczas gdy we Francji, czy Wielkiej Brytanii jest to poniżej 1proc. W wyniku tak wysokich prowizji niewiele małych i średnich sklepów akceptuje karty. Jest to spowodowane wspólnym ustalaniem przez VISA i Europay/MasterCard oraz banki wysokości prowizji od kart płatniczych, jakie pobierane są od akceptantów. Banki ustalają wspólnie prowizję pośrednią o nazwie Interchange. Prowizja ta wynosi w Polsce od 1,4proc. do 1,7 proc. wartości transakcji. Polskie centra rozliczeniowe (tj. PolCard czy eService) nie są w stanie zmniejszyć swojej prowizji, ponieważ muszą przekazać prowizję Interchange bankom, które emitują karty. 

Warunki nowoczesnego zintegrowanego Wspólnego Rynku wymagają od wielko powierzchniowych placówek handlowych akceptowania debetowych i kredytowych kart płatniczych. Ze względu na wymagania konsumentów nasi członkowie nie mogą sobie pozwolić na nieakceptowanie kart płatniczych nawet przy obecnych bardzo wysokich kosztach ich obsługi. 

Poniżej pozwalamy sobie przedstawić argumenty ekonomiczne i prawne Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji (POHiD), jakie wydają się zasadne w kontekście prowadzonego przez Komisję Europejską postępowania przeciwko Europay/MasterCard w sprawie ustalania wysokości wielostronnej opłaty Interchange (MIF). 

Argumenty ekonomiczne POHID

Porozumienie dotyczące opłaty Interchange jest porozumieniem o skutkach porozumienia o cenie minimalnej. 

Przychody emitentów z tytułu płatności kartą mogą być traktowane jako suma przychodów od konsumentów i od akceptantów za pośrednictwem opłaty Interchange. Jeżeli emitent nie będzie pobierał żadnych opłat od konsumentów to łączne przychody z emisji kart będą równe opłacie Interchange. Ustalenie opłaty Interchange jest z ekonomicznego punktu widzenia równoważne ustaleniu ceny minimalnej za usługę płatności kartą. W przypadku dużych akceptantów (np. Géant, Tesco, Carrefour) opłata Interchange stanowi 90proc. opłaty akceptanta. Pozostałe 10 proc. jest wynikiem negocjacji umowy z agentem rozliczeniowym. 


Celem zawarcia porozumienia o opłacie Interchange było ograniczanie konkurencji. 

Związek Banków Polskich, następująco podsumował porozumienie o opłacie Interchange: 
„Rada Wydawców Kart Bankowych koncentruje działalność między innymi na umacnianiu współpracy międzybankowej i ujednolicaniu obrotu kartowego. Jest depozytariuszem „Porozumienia o świadczeniu usług dla posiadaczy krajowych kart bankowych w międzybankowej sieci on-line”. Porozumienie podpisało do chwili obecnej 26 banków i instytucji. Porozumienie funkcjonuje już ponad trzy lata i uporządkowało rynek transakcji bankomatowych, zarówno jeśli chodzi o stronę rozliczeniową jak i autoryzacyjną. Pozwoliło także prowadzić stosowną politykę prowizyjną, co zapobiegło „wojnie” cenowej na rynku kartowym.”* 
Stwierdzenie to pozwala wysunąć przypuszczenie, że celem wspólnego ustalania opłaty Interchange było ograniczenie konkurencji poprzez zawarcie porozumienia cenowego. 


Konkurencja pomiędzy mechanizmami płatniczymi jest naruszoa (skrzywiona) na korzyść tych produktów, od których opłaty Interchange są sztucznie zawyżone. 

Opłata Interchange ma duży udział w przychodach emitentów z kart płatniczych. Emitenci mając do wyboru system, którego karty będą emitować wybiorą ten system, który daje im większe korzyści – przy takiej samej sieci akceptacji kart – korzyści te obejmują wysoką opłatę Interchange, międzynarodowy zasięg, a koszty – niskie opłaty systemowe. Wysokie opłaty Interchange oznaczają jednocześnie wyższe ceny za przyjmowanie kart dla akceptantów, co z kolei prowadzi do zwiększenia cen dla konsumentów. Wyższe korzyści emitentów (opłata Interchange) oznaczają w konsekwencji wyższe ceny detaliczne dla wszystkich konsumentów zarówno tych płacących kartą jak i płacących np. gotówką. 


Opłata Interchange eliminuje potencjalną konkurencję ze strony innych form płatności. 

Opłata Interchange stanowi barierę wejścia na rynek dla innych systemów. Każdy nowy system, który chciałby wejść na rynek systemów kart płatniczych musiałby zaoferować emitentowi większe korzyści niż te, jakie może osiągnąć w Visa i Europay. Te korzyści obejmują przede wszystkim wielkość opłaty Interchange. Nowe bardziej konkurencyjne formy płatności takie jak elektroniczna portmonetka nie będą w stanie przyciągnąć emitentów, ponieważ emitentom bardziej opłaca się wykorzystywać sprawdzony wysoce dochodowy system niż inwestować w nowe technologie. 


Opłata Interchange prowadzi do wzrostu cen detalicznych. Klienci płacący gotówką płacą więcej za zakupy pomimo tego, że nie używają kart. 

Zdaniem POHID opłata Interchange prowadzi obecnie do wzrostu ogólnego poziomu cen w hipermarketach o około 0,5 proc., tzn. 5 proc. artykułów mogłoby być tańsze o 10 proc. - czyli każdy konsument robiący zakupy w hipermarkecie zaoszczędziłby od 35 do 120 zł rocznie w zależności od poziomu zamożności. W sklepach z odzieżą, w których udział kart w obrotach wynosi 80 proc. wzrost cen w wyniku zawyżonej opłaty Interchange wynosi 1,4 proc. 
Wszyscy klienci płacą wyższe ceny w hipermarketach niezależnie od środka płatniczego, którego używają. POHID nie znajduje uzasadnienia dlaczego konsumenci płacący np. bonami towarowymi mieliby „dopłacać” do konsumentów płacących kartą. 


Opłata Interchange prowadzi do ograniczenia możliwości płacenia kartą. 

W przypadku braku opłaty Interchange konsumenci mogliby używać kart kredytowych i debetowych w większej ilości punktów handlowych (np. mniejszych placówkach) lub do innych płatności niehandlowych (np. zapłaty rachunków za media). „Płatności są możliwe jedynie gotówką, jest to spowodowane wysokimi prowizjami pobieranymi od każdej transakcji przez centra rozliczające płatności kartami.”** 
W szczególności małych punktów handlowych nie stać na zapłacenie 3 proc. prowizji (z czego 1,7 proc. to opłata Interchange) plus kosztów telekomunikacyjnych (minimum 0,25 zł na transakcję) oraz kosztów wynajmu terminala. Oznacza to, że małe punkty handlowe nie mogą zaoferować klientom możliwości dokonywania płatności za pomocą karty płatniczej, gdyż przy małej wartości transakcji wymagałoby to podniesienia przez nie cen nawet o 4 -5 proc. Zdarza się, że małe sklepy oferują rabaty za płatność gotówką. Sieci handlowe, których klienci są wrażliwi na ceny (Biedronka, Leader Price, Plus Discount) rzadko akceptują karty. 


Metodologia Visa ustalania opłaty Interchange ma charakter wyłącznie deklaratywny. 

Visa nigdy nie udowodniła stosowania się do jednolitej metodologii, a praktyka ustalania opłaty Interchange w różnych krajach przeczy istnieniu jakiejkolwiek metodologii. Na przykład Visa powołuje się na rolę balansująca, ale w żadnej publikacji nie wykazała, że emitenci tworzący stowarzyszenie emitentów wykorzystują podaną przez Visa metodologię. Co więcej, różnice w wysokości stawki opłaty Interchange pomiędzy poszczególnymi krajami budzą poważne wątpliwości co do istnienia takiej metodologii lub sugerują stosowanie różnych metodologii w różnych krajach. Warto dodać, że stawki opłaty Interchange dla Visa Debit są niskie tylko w krajach, w których Visa ma silną konkurencję w postaci systemu lokalnego o niższej stawce Interchange, w którym akceptanci mogą zareagować odrzuceniem akceptacji kart Visa w wyniku podniesienia opłat. Efekty sieciowe również nie mogą być uzasadnieniem dla ograniczenia konkurencji.
Argumenty prawne POHID

Poprzez wpływ na opłatę akceptanta ustalanie opłaty Interchange przez emitentów jest porozumieniem o skutkach porozumienia o cenie minimalnej co stanowi naruszenie art. 81 (1) Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej TWE). 

Porozumienia cenowe i pozostałe praktyki zarzucane Europay/MasterCard nie podlegają wyłączeniu na podstawie art. 81 (3) TWE, ponieważ nie spełniają przesłanek art. 81 (3) TWE z następujących przyczyn: 

Porozumienie cenowe dotyczące opłaty Interchange nie przyczynia się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego ani gospodarczego. Przyczynianie się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego czy gospodarczego nie wynika z porozumienia o opłacie Interchange. Główne korzyści dla gospodarki w postaci usprawnienia transferów pieniężnych, eliminacji kosztów obsługi gotówkowej i szerzenia postępu technicznego (bankomaty, terminale POS, placówki handlu elektronicznego) nie wynika z porozumienia o pobieraniu opłaty Interchange, ale z porozumień technicznych, łączenia kosztów wspólnych, wydatków na badania i rozwój za co emitenci i agenci rozliczeniowi na całym świecie wnoszą opłaty systemowe dla Visa i Europay/MasterCard. 

Porozumienie o opłacie Interchange przyczynia się do pogorszenia dystrybucji poprzez ograniczenie możliwości płacenia kartą dla konsumentów w wyniku zawyżenia opłaty Akceptanta i ograniczenia sieci akceptacji kart dla konsumentów. 

Porozumienie o opłacie Interchange doprowadziło do sytuacji, w której płatności za rachunki na poczcie, w sieciach „Unikasa” i „Moje rachunki” są możliwe jedynie gotówką. 

Porozumienie o opłacie Interchange przyczyniło się do pogorszenia dystrybucji poprzez ograniczenia, jakie mali detaliści nakładają na płacących kartą płatniczą: uzależnienie możliwości skorzystania z rabatu od płatności gotówką. 

Porozumienie o opłacie Interchange przyczyniło się do zahamowania postępu technicznego poprzez ograniczenie potencjalnej konkurencji ze strony nowych, bardziej innowacyjnych form płatności takich jak elektroniczna portmonetka, które ze względu na niższą opłatę Interchange byłyby dla nich mniej korzystne. 

Porozumienie dotyczące opłaty Interchange nie zapewnia nabywcom (konsumentom i akceptantom) odpowiedniej części zagwarantowanych korzyści, ponieważ: 

Porozumienie to dyskryminuje podmioty w Polsce w postaci wyższej opłaty Interchange dla kart wyemitowanych w kraju niż za granicą. Dla przypomnienia opłata Interchange dla płatności kartą Visa wydaną przez Credit Lyonnais Bank Polska S.A. w Polsce wynosi1,6 proc., podczas gdy opłata Interchange dla takiej samej karty wyemitowanej przez Credit Lyonnais (Lyon) użytej w Polsce będzie wynosić 1 proc. 

Porozumienie dotyczące opłaty Interchange podnosi opłatę Akceptanta. 

Opłata Interchange ogranicza korzyści dla konsumentów w wyniku wzrostu cen u Akceptantów spowodowanego zawyżonymi kosztami obsługi kart. Szacowany przez duże sieci handlowe wzrost cen towarów detalicznych wynosi około 0,5 proc. 

Ogranicza korzyści dla konsumentów i Akceptantów, ponieważ zawyżone koszty akceptacji kart płatniczych ograniczają sieć akceptacji kart. 

Prowadzi do dyskryminacji niektórych grup konsumentów. Poprzez wpływ na wzrost cen klienci płacący gotówką są dyskryminowani na rzecz płacących kartą i subsydiują emitentów, którzy w ten sposób zwiększają swoje zyski.
Porozumienie cenowe dotyczące opłaty Interchange nie jest niezbędne. W Polsce istnieje wiele systemów rozliczeń bezgotówkowych, które funkcjonują bez opłaty Interchange. Są to m.in. rozliczenia przy użyciu czeków gotówkowych i bezgotówkowych, rozliczenia poleceń przelewu w formie papierowej (SYBIR), jak i elektronicznej (ELIXIR), rozliczenia poleceń przelewu bardzo dużych kwot (SORBNET), rozliczenia papierów wartościowych przez Giełdę Papierów Wartościowych i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Co więcej, w żadnym przypadku poza systemem kart płatniczych agent rozliczeniowy nie jest zobowiązany do płatności na rzecz np. banku dłużnika lub banku wierzyciela. Cechą charakterystyczną centrów rozliczeniowych jest pobieranie opłat na pokrycie kosztów funkcjonowania, a nie bycie zobowiązanym do płacenia opłat. Opłata Interchange funkcjonuje tylko na rynku kart płatniczych. Gdyby emitenci twierdzili, że opłata Interchange jest niezbędna do funkcjonowania systemu można podać prz!
 ykłady następujących krajów, w których opłata Interchange jest równa zero lub mniejsza od zera: Australia (do 2003 r.), Kanada, Nowa Zelandia, Niemcy, Republika Południowej Afryki.


Komitet Finansowy POHiD 

*Internetowy Serwis Informacyjny ZBP, Wydanie 27, 2.01.2001 r. www.zbp.pl/strony/isi_bank_wyd27.htm 
**http://www.telekomunikacja.pl/przydatne_strony/platnosci_za_faktury/platnosc_mrachunki_unikasa/


-- 
pjo