[KREDYT] Kiedy odsetki, kiedy kara umowna
Piotr J. Ochwal
kredyt@listy.icm.edu.pl
Fri, 17 Oct 2003 09:38:52 +0200
Swoboda stron w granicach przepisów 17.10.03 Nr 243
Rzepa
Odsetki tylko od niezapłaconej należności
|--------------------------------------------------------------------------|
| ART. 481 KODEKSU CYWILNEGO |
| |
| § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, |
| wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł |
| żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za |
| które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. |
| |
| § 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, |
| należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest |
| oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może |
| żądać odsetek za opóźnienie według tej stopy. |
| |
|--------------------------------------------------------------------------|
Sankcją za opóźnienia w spełnieniu świadczenia niepieniężnego, np.
wykonania robót budowlanych, może być kara umowna. Natomiast w razie
opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, np. zapłaty za wykonaną
usługę czy dostarczony towar, wierzycielowi należą się odsetki za zwłokę.
Dlatego Sąd Najwyższy uznał, że strony nie mogą ustalić w umowie na
wypadek opóźnienia w zapłacie takiej należności, która miałaby
jednocześnie cechy odsetek oraz kary umownej.
Wyrok dotyczy sporu między przedsiębiorcą Krzysztofem K., wykonującym w
ramach działalności gospodarczej usługi budowlane, a siecią supermarketów
spółka z o.o. W 1997 r. doszło do zawarcia między nimi umowy o roboty
budowlane. Wartość należności wynikających z tej umowy wynosiła łącznie
ok. 3,5 mln zł. W umowie zastrzeżono m.in., że w razie opóźnienia w
wykonaniu robót supermarketom należy się od przedsiębiorcy kara umowna w
wysokości 1 tys. zł za dzień zwłoki. Natomiast na wypadek opóźnienia w
zapłacie należności za wykonane roboty supermarkety miały zapłacić
wykonawcy - jak to określono - odsetki karne wynoszące 0,2 proc. wartości
całego kontraktu za każdy dzień zwłoki.
Ostatnia faktura za wykonanie tych robót została wystawiona przez
przedsiębiorcę w kwietniu 1998 r. Opiewała na ponad 260 tys. zł. Inwestor
zgłosił zastrzeżenia do jej prawidłowości. Strony 6 maja 1998 r. podpisały
porozumienie, na mocy którego wykonawca miał przedstawić kosztorys
powykonawczy. Inwestor zobowiązał się, że w ciągu 14 dni zweryfikuje ten
kosztorys i wypowie się w kwestii prawidłowości faktury. Ustalono, że do
tego czasu zapłata zostanie wstrzymana i nie będą stosowane postanowienia
umowy co do odsetek. Inwestor w wyznaczonym terminie nie zweryfikował
kosztorysu. Przedsiębiorca odstąpił od porozumienia. Inwestor zapłacił
fakturę z opóźnieniem, 24 lipca 1998 r.
W pozwie skierowanym do sądu wykonawca domagał się odsetek za zwłokę za
okres od 5 maja do 24 lipca 1998 r. w wysokości 545 tys. zł, wyliczonych
wedle stopy 0,2 proc. od wartości całego kontraktu za każdy dzień zwłoki.
Sąd w nakazie zapłaty uwzględnił to roszczenie. W wyniku rozpoznania
sprawy wskutek sprzeciwu inwestora przyjął, że był on w zwłoce od 17
czerwca do 24 lipca 1998 r. Uznał, iż odsetki mogą być ustalone w umowie w
wysokości innej, wyższej, niż ustawowe. Skoro jednak przysługują one
wierzycielowi w razie opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego (w
zapłacie należności w pieniądzu), mogą być wyliczone tylko od tej
zaległości. Sąd za każdy dzień zwłoki przyznał odsetki w wysokości 0,2
proc. niezapłaconej faktury, a nie wartości całego kontraktu. Dało to kwotę
poniżej 3 tys. zł.
Sąd II instancji skorygował kwotę odsetek należnych wykonawcy, ale także
przyjął, iż ich wysokość (0,2 proc. za każdy dzień zwłoki) można liczyć
tylko od należnej, a niezapłaconej kwoty, nie zaś od wartości całego
kontraktu.
W kasacji wykonawca zarzucał naruszenie art. 481 kodeksu cywilnego przez
jego niewłaściwą interpretację, a także przepisów proceduralnych.
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października oddalił kasację, uznając tym samym
wyrok II instancji za prawidłowy. Sędzia Hubert Wrzeszcz przypomniał
fundamentalną zasadę, że odsetki, w myśl art. 481 k.c., należą się w razie
opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Natomiast kara umowna
dotyczy świadczenia niepieniężnego. Nie można przyjąć instytucji łączącej
cechy odsetek za zwłokę i kary umownej. Podstawą zatem, od której liczy
się odsetki za zwłokę, jest kwota niezapłaconej w terminie należności
(sygn. II CK 120/02).
Izabela Lewandowska